Anne Jansma van BoerenNatuur Fryslân opende de goed bezochte inspiratiesessie (40 deelnemers) met een hartelijk welkom. Hij deelde het programma met het publiek en leidde de middag in. Jaap Gielen (Branchespecialist Countus) deed de inhoudelijk aftrap, gevolgd door Jetze Genee (Projectleider ANLb Provincie Fryslân) en afsluitend Rick Hoksbergen (Branchespecialist Countus).

Doelsturing als versneller van duurzame landbouw

Jaap Gielen presenteerde de mogelijkheden van doelsturing als middel om duurzaamheidsdoelen sneller te realiseren. Hij benadrukte dat het huidige systeem traag is en perspectief mist. Met doelsturing kunnen boeren aan de hand van concrete doelen en meetbare prestaties bijdragen aan bredere duurzaamheidsdoelstellingen.

Kernpunten van doelsturing:

• Het opstellen van duidelijke doelen en KPI’s (kritieke prestatie-indicatoren) die per bedrijf toepasbaar zijn.
• Het belonen van prestaties met financiële prikkels of versoepelde wet- en regelgeving.
• Het vermijden van extra administratieve lasten door gebruik te maken van bestaande tools zoals de kringloopwijzer.

De voorgestelde aanpak richt zich op het belonen van vakmanschap en een breed gedragen inzet. Boeren die bovengemiddeld presteren, moeten daarvoor erkenning en een beloning krijgen. Het meten van KPI’s, zoals ammoniakreductie of verbeterde waterkwaliteit, bieden inzicht in de voortgang. Het systeem moet daarnaast flexibel zijn, zodat doelen aansluiten bij individuele bedrijven.

In provincies zoals Drenthe, Utrecht en Brabant zijn al beloningssystemen opgezet en Friesland volgt in 2025. Hierbij wordt sterk ingezet op regionale afstemming en dialoog tussen boeren, collectieven en andere partijen.

Hoewel doelsturing kansen biedt, erkent Gielen dat het een lang proces is. Het succes hangt af van duidelijke meetmethoden, samenwerking en het vermogen om maatwerk te leveren. Doelsturing biedt perspectief voor een toekomstbestendige landbouw waarin prestaties worden gewaardeerd en natuur en landbouw hand in hand gaan.

Toekomst van agrarisch natuurbeheer: verbreding, uitdagingen en kansen in Friesland

Jetze Genee belichtte tijdens zijn presentatie de verbreding en uitbreiding van het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) en de uitdagingen die daarbij komen kijken. Het ANLb richt zich momenteel vooral op het versterken en beschermen van biodiversiteit en landschap. Maar met nieuwe ontwikkelingen liggen er kansen voor een bredere impact.

Huidige situatie en verbreding

Het ANLb is een essentieel instrument voor het stimuleren van biodiversiteit op agrarisch land. Een belangrijk doel is om de groenblauwe doelen, zoals natuurvriendelijke oevers en landschapselementen verder te realiseren en meer boeren hierbij te betrekken. Ook liggen er grote opgaven wat betreft de bescherming van weidevogels. Daarnaast biedt het GLB mogelijkheden om het basisniveau te verhogen. Friesland scoort met de ecoregelingen gemiddeld op het zilveren niveau, maar er zijn mogelijkheden om verder te groeien.

Jetze benadrukt dat er extra budget komt voor agrarisch natuurbeheer, niet alleen voor beheer zelf maar ook voor ondersteuning van collectieven. Dit omvat een mix van financiële instrumenten die in specifieke gebieden, zoals veenweidegebieden, meer aandacht krijgen vanwege de unieke uitdagingen daar.

Uitdagingen en emotie

Het overgangsjaar 2023 bracht onzekerheid met zich mee, zoals budgettekorten in het ANLb en complexe wisselwerkingen tussen het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), ANLb en mestwetgeving. Jetze zit landelijk aan tafel om deze problemen aan te pakken en werkt aan oplossingen, zoals een betere beloning voor blijvend grasland met het oog op het verdwijnen van de derogatie. Toch roept het onderwerp emotie op, bijvoorbeeld rond de stimulering van eiwitgewassen in de ecoregelingen, wat vanuit boeren vaak puur op financiële prikkels lijkt gebaseerd.

Kansen en toekomst

De toekomst biedt mogelijkheden om landschapselementen met subsidies aan te leggen en boeren meer financiële prikkels te bieden via maatregelpakketten. Deze subsidies moeten niet alleen biodiversiteit versterken, maar ook op andere vlakken voordelen opleveren voor boeren. Friesland kan met mozaïektoeslagen en maatwerkoplossingen verdere stappen zetten.

Casussen zoals veenweide laten zien dat gebieden met specifieke uitdagingen meer aandacht krijgen en er blijft ruimte over voor innovaties in andere regio’s. Het uiteindelijke doel is een evenwichtige mix van doelen en beloningen die werken voor boeren én natuur.

Door een sterke samenwerking tussen boeren, collectieven en overheden, kan Friesland een voorbeeldregio worden in de verbreding van agrarisch natuurbeheer.

Praktische rekensommen voor natuurinclusieve landbouw: cijfers en discussie

Rick Hoksbergen sloot de sessie af met praktische berekeningen en inzichten rondom natuurinclusieve landbouw (NIL). Hij benadrukte dat hogere scores op natuurinclusiviteit, zoals blijvend grasland en stikstofbinding met klaver, leiden tot financiële voordelen. Belangrijk hierbij is dat kunstmestgebruik wordt verminderd. “Begin met één perceel klaver,” adviseerde Rick, en wees op de stikstofbinding van klaver als een slimme investering. Rode klaver is tijdelijk, terwijl witte klaver langer blijft.

Rick gebruikte voorbeelden zoals het verlagen van ruw eiwit in het rantsoen van 170 naar 160 en vroeg het publiek om hun kringloopwijzerscores. De interactie leidde tot discussie. Ook weidegang kwam aan bod, waarbij Rick de uitdaging benadrukte: het begint bij de wil om te veranderen.

Met concrete voorbeelden en cijfers maakte Rick de mogelijkheden tastbaar, maar frictie en vragen uit het publiek toonden aan dat implementatie soms lastig blijft. De sessie eindigde met motivatie om stappen te zetten.

Afsluiting met een hapje en drankje

Anne Jansma sloot de middag af met een dankwoord aan alle sprekers en deelnemers voor hun waardevolle bijdragen. Hij nodigde iedereen uit om onder het genot van een hapje en een drankje na te praten. Deze goed bezochte 'derde helft' bood volop ruimte om ideeën en inzichten verder te bespreken in een informele setting.